Kıymanın kilosu 300 lira oldu bir yılda üçe katlandı Kişi başı ulusal geliri 100 bin Escort bayan dolar olan İrlanda da bir kilo et 10 dolar Avustralya Britanya Finlandiya Katar Çekya üzere varlıklı ülkelerde de et fiyatları bizden ucuz Dünyamız ise en makûs ekonomik felakete götürecek 10 Bayan escort mega tehditle karşı karşıya
Çanakkale de her vakit gittiğim bir kasap var Kıyma fiyatlarını geçen yıldan beri takip ediyorum Her gidişimde 10 ya da 20 lira zamlanıyor Genç bir arkadaş Escort kasaplık yapıyor Furkan Fanatik Galatasaraylı muhabbet ediyoruz futboldan Çanakkale den hayat pahalılığından Ve tabi et fiyatlarından Kıymanın kilosu geçen yıl Ramazan da 100 liraydı Ocak ayında 180 200 lira oldu diyor
Bir evvelki gidişimde 280 liraydı Gülüştük
300 olur mu dedim Olur abi hiç merak etme dedi Son gittiğimde daha dükkana girer girmez 300 dedi Çabucak dükkandaki fiyat listesinin fotoğrafını çektim Geçen pazartesi günüydü
ET FİYATLARI BİR YILDA ÜÇE KATLANDI
İşte durum bu Türkiye de et fiyatları bir yılda üçe katlandı Nasıl bir dünyada yaşıyoruz Kim nasıl beslenecek bu fiyatlardan Bir haber vardı kasaptan 10 liralık kıyma istiyorlarmış adam 100 gramı 27 lira esasen Ne diyeceğimi bilemiyorum diyor
Eve geldim Mart ayı enflasyon dataları açıklanmış İstatistik Kurumu na TÜİK nazaran yıllık enflasyon yüzde 50 5 e düşmüş Natürel resmi veri Enflasyon Araştırma Grubu na nazaran ENAG ise yüzde 112 5
DİSK AR ise farklı hesaplıyor DİSK AR’a nazaran en fakir yüzde 20’lik gelir kümesinin yıllık besin enflasyonu yüzde 100 2 ikinci yüzde 20’lik kümenin da yüzde 87 5 olarak gerçekleşti
TÜİK’e nazaran Mart ayında artırım şampiyonu yüzde 20 ile dana eti oldu Yani et fiyatları 30 günde beşte bir oranında arttı Şubat ayında da yüzde 10 artmıştı
BİZDEN ÇOK DAHA GÜÇLÜ ÜLKELERDE ET DAHA UCUZ
Türkiye de et fiyatları kişi başı ulusal geliri bizim 8 10 katımız olan birçok gelişmiş ülkeden daha değerli hale geldi Tabi yalnızca et fiyatları değil hayvancılık ile ilgili tüm eserlerin fiyatları yükseldi
Tabloda Şubat ayı prestijiyle çeşitli ülkelerde bir kilo bifteğin dolar olarak fiyatı yer alıyor Yanında da 2022 yılında kişi başı ulusal gelirleri Türkiye’de Şubat ayında bir kilo biftek 14 dolar iken 2022 kişi başı GSYİH’mız gayrisafi yurtiçi hasıla 9 961 dolar
Bizden çok daha varlıklı Avustralya Britanya Finlandiya Kuveyt İrlanda üzere ülkelerde et fiyatları daha ucuz Örneğin İrlanda nın kişi başı geliri 102 bin dolar düzeyinde bir kilo et ise 10 6 dolar
Çevremizdeki birçok ülkede de et fiyatları bizden ucuz Sırbistan da 11 6 Romanya da 10 27 Azerbaycan da 9 13 Rusya da 8 83 dolar
İRLANDALI YILLIK GELİRİYLE 9 BİN 625 KİLO BİZ İSE 710 KİLO ET ALABİLİYORUZ
Bir de kişi başı ulusal gelire oranladığımızda Türkiye’de et fiyatlarının ne kadar kıymetli olduğu düzgünce ortaya çıkıyor Biz bir yıllık kişi başı ulusal gelirimizle yalnızca 710 kilo biftek alabiliyoruz
Oysa bir İrlandalı tam 9 bin 625 kilo Amerikalı 5 bin 261 İngiliz 3 bin 571 İtalyan 2 bin 137 Rus 1 661 ve bir Yunan 1 429 kilo et alabiliyor Türklerden daha az et alabilenlerin hepsi bizden daha fakir ülkeler
Soru şu Türkiye de et fiyatları neden roket üzere yükseliyor
Kısaca sıralayalım
Arz badiresi var Büyükbaş hayvan sayısı geçen yıla nazaran yüzde 6 azaldı Bunun en değerli nedeni küçük çiftçinin piyasadan çekilmesi Küçük üretici yok devasa çiftlikler ve karteller var
Girdiler artıyor Yem fiyatları yüzde 300 akaryakıt yeniden üç kat yükseldi Kira personellik elektrik maliyetleri de arttı
Kâfi tedbir ve düzenleme yok Küçük üreticiye yeteri kadar dayanak yok üretimi bırakmasının önüne geçecek siyasetler eksik Fiyatları terbiye edecek ithalat yapılmıyor
Son haftalardaki yükselişte büyük Kahramanmaraş zelzelesinin de tesiri var Bölgenin toplam et üretimine katkısı yüzde 20 düzeyinde 7 8 bin büyükbaş hayvan öldü Amik Ovası Gaziantep Kahramanmaraş ve Adıyaman üzere değerli hayvancılık merkezlerinde üretim aksadı
Özetin özeti Arz eksik üretim maliyetleri inanılmaz yükselmiş durumda üretici piyasadan çekiliyor üretime takviye yok arz derdine karşın dışardan tedarik yapılmıyor
Sadece et fiyatları değil işte soğanın kilosu 30 liraya yaklaşıyor 200 lira ile 27 adet soğan alınabiliyor 2018 yılında bir litre süt 2 2 liraymış bugün 23 lira ayçiçek yağının litresi 7 liraymış bugün 45 lira DİSK AR açıkladı AKP devrinde besin enflasyonu yüzde 1 749 artmış
ÇALIŞANA EMEKLİYE OLUNCA POPÜLİZM SANAYİCİYE MÜTEAHHİDE TEŞVİK OLUNCA YAPISAL REFORM
Nefes alabilsin diye emekliye yılda iki sefere mahsus olmak üzere 15 bin lira ikramiye vereceğim diyen muhalefet başkanına popülizm suçlaması yapılıyor Fakat ihracatçıya yatırımcıya teşvik verirken bankalardan vergi almazken kimse kaynağı sorgulamıyor
Evet Türkiye’nin kaynak sorunu var lakin maliye siyasetleri çok yanlış Vergi gelirlerinin ulusal gelire oranı Fransa’da yüzde 45 OECD ortalaması yüzde 34 iken Türkiye’de bu oran yalnızca yüzde 23 Bir an evvel servetten ranttan sermaye çıkarından finans kısmından daha fazla vergi alınması çalışanların sırtındaki dolaylı vergilerin azaltılması gerekiyor
Popülizm diyenlere en hoş karşılığı ekonomist Mustafa Sönmez verdi Şöyle dedi
Yüzde 85’i geçmiş enflasyon yangınında kavrulmuş ücretliye çiftçiye fakirleşmiş emekliye merhem olacak kaynak tahsisi tekliflerine ezber itiraz hazır Popülizm İyi de o kaynağı iş alemine tüccara müteahhide sanayiciye teşvik ismi altında aktarmanın ismi ne Yapısal Islahat mu
ÇOK DEĞERLİ İKİ KİTAP VE SİSTEMİ SAVUNAN MÜELLİFLER BİLE SON DERECE ENDİŞELİ
Ne Türkiye ne de dünya iktisadı uyguna gitmiyor Çok önemli ihtarlar yapılıyor Şimdi Türkiye de yayımlanmayan iki değerli kitaptan kelam edeceğim Biri isabetli kestirimleri nedeniyle Bay Kıyamet olarak bilinen Nouriel Roubini nin
Kendisi İstanbul doğumlu bir yaşına kadar kalmışlar Türk değil Roubini 2008 Global Finansal Krizi ni konut kesimindeki çöküşü vd öngörmüştü Yeni kitabında önümüzdeki devir için ürkütücü iddialarda bulunuyor
Henüz Türkçe ye çevrilmeyen yeni kitabında Mega Tehditler Geleceğimizi Tehlikeye Atan On Tehlikeli Eğilim ve Onlardan Nasıl Kurtulabiliriz dünyamızı bekleyen birbiriyle temaslı on büyük tehdidi tahlil ediyor ve bunlara mega tehditler ismini veriyor Gereken tedbirler alınmazsa dünyamızın en makûs ekonomik felakete gerçek gittiğini savunuyor
Daha evvelki kitabı da Kriz İktisadı Dünya İktisadının Çöküşü ve Geleceği başlığıyla 2017 yılında Türkçe’ye çevrildi
Roubini’ye nazaran dünyanın gördüğü en makus borç krizi çok fazla para pompalayan hükümetler emekçilere ve birçok mal ticaretine kapatılan sonlar Çin ile ABD ortasında yeni bir muhteşem güç rekabetinin yükselişi ve direkt en kalabalık kentlerimizi vuran iklim değişikliği üzere felaketlerle karşı karşıyayız
İŞTE DÜNYA İKTİSADINI FELAKETE GÖTÜRECEK 10 MEGA TEHDİT
Ünlü iktisatçı birbiriyle irtibatlı 10 mega tehdidi şöyle sıralıyor
1 Bütün borç krizlerinin anası büyük borç tuzağı Roubini borçlanmadaki süratli artışın finansal istikrarsızlığa yol açacağını buna bir de nüfusun yaşlanması eklendiğinde önemli sıkıntıların gündeme geleceğini vurguluyor 2021’in sonunda hem kamu hem de özel global borç gezegenin gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 350’sini aştı 1970’lerde bu oran yüzde 100’den azdı Tüm Borç Krizlerinin Anası ya bu on yılda ya da bundan sonra kaçınılmaz görünüyor
2 Kamu ve özel kesimde iflaslar Borç felaketi iflasları ve öteki ezaları beraberinde getirecek Kâr hissesi kaosu şirket kurtarmanın ahlaki tehlikesi servet yahut emeğe vergi ve alacaklıları yok eden enflasyon
3 Demografik vakit bombası Nüfusun süratle yaşlanması demografik saatli bombayı yaratıyor Emeklilik yükümlülükleri yakın gelecekte hükümetler için büyük bir sorun haline gelecek En büyük 20 iktisatta emekli maaşı yükümlülükleri şaşırtan bir formda 78 trilyon doları buluyor
4 Kolay para tuzağı ve patlama çöküş döngüsü Hükümetlerin yıllar boyunca mali genişlemeye gitmesi akabinde faiz oranlarını süratle artırması bir öbür mega tehdit
5 Yaklaşan büyük stagflasyon Roubini’ye nazaran 1970’lerdeki stagflasyon bir ısınma hareketi Ona nazaran sakin büyüme ve artan fiyatların acı verici birleşimi kaçınılmaz olarak yaklaşıyor Durdurmak için hiçbir şey yapmayacaklar ve bu Büyük Stagflasyonist Borç Krizine yol açacak
6 Para ünitelerindeki erime ve finansal istikrarsızlık Stagflasyonu daha fazla para ünitesi erimesi ve ekonomik istikrarsızlık takip edecek Yunanistan ve İtalya’nın mali zayıflığı Avrupa para birliğinin çöküşünü tetikleyebilir Mali çalkantı birebir vakitte daha fazla korumacılığa ve endüstriyel üretimin yine canlanmasına yol açacak Bu globalleşmeden uzaklaşmayı ve birbirine bağlı dünyamızın daha fazla parçalanmasını hızlandıracak
7 Küreselleşmenin sonu Roubini memleketler arası ticarette pürüzlerin daima yükselmesiyle globalleşmenin de en güzel ihtimalle askıya alındığına inanıyor
8 Yapay zeka tehdidi Roubini’nin dikkat çektiği öbür bir sorun ise Yapay zeka birçok emekçiyi işten çıkaracak Yığının zirvesindeki az sayıdaki bilgi çalışanı globotik devrim den sağ çıkacak Başkalarının birçok rekabet edecek hünerlere sahip değil bu nedenle hem işsizlik hem de gelir eşitsizliği keskin bir halde artacak Otomasyonun kaptığı işlerin yerini yeni işlerin aldığı keyifli bir gelecek görmüyorum Bu ihtilal ölümcül görünüyor diye yazıyor
9 Yeni soğuk savaş ABD ile Çin ortasındaki teknolojik üstünlük uğraşı mevcut jeopolitik tansiyonları daha da artıracak Bu iki rakip muhteşem güç ortasında bir savaşı tetikleyebilir Çin dünyanın en büyük iktisadı olacak buna hiç kuşku yok bu yalnızca ne vakit olacağı meselesi diye yazıyor
10 Gezegenimizin akıl almaz geleceği İklim değişikliği meselesini ele almaya çalışan global karbon vergileri üzere tüm ekonomik yahut teknolojik düzenlemeler ya politik olarak imkansız ya da engelleyici derecede maliyetli
DEMOKRASİ VE KAPİTALİZM ORTASINDAKİ EVLİLİĞİN BOZULMASI BİR FELAKET HABERCİSİ
Diğer kitap neo liberal dünyanın tahminen de en saygın en ciddiye alınan okunan ekonomisti Financial Times ın baş iktisat yorumcusu Martin Wolf a ait O da hiç umutlu değil Eskiden sıkıntıları ortaya koyardı fakat iyimserdi artık ziyadesiyle karamsar ve endişeli deniliyor
Wolf’un yeni kitabı Demokratik Kapitalizmin Krizi demokrasi ve kapitalizm ortasındaki evliliğin nasıl ve neden bozulduğunu sorguluyor Demokratik sistem için felaket kehanetinde bulunan müellif Liberal demokrasi ile hür piyasa kapitalizmi ortasındaki zor ancak bedelli evlilik biz onu durdurmak için bir şey yapmazsak boşanmaya hakikat gidiyor tespitinde bulunuyor
Wolf’a nazaran refah artışının yavaşlaması ve çok başarılı birkaç kişi ile geri kalanlar ortasındaki dağılımın da daha eşitsiz hale gelmesi hükümetlerin fırsat ve sürdürülebilirliği geliştirmek için kamu mallarına yatırım yapmayı küçümsemeleri ve akabinde gelen otokrasi seli yöneticilerin sonunu getirebilir Gerçi Orbán Erdoğan Xi Putin ve Trump’ın otokrasileri esasen vasat olsa da popülizmin ahlaksızlıklarıyla despotizmin kötülüklerini birleştirerek tekrar de galip gelebilirler Lakin kapitalizm otarşiye kendi kendine kâfi olma niteliği kaymadığı ve demokrasi otoriterliğe dönüşmediği sürece birleşik demokratik kapitalizm sisteminin Batı için en büyük varoluşsal tehdidi temsil eden Çin’in emellerini engelleme bahtı var
Wolf milliyetçiliği reddeden ve vatandaşlığı özgür ve demokratik bir toplumda insanları birbirine bağlayan bağ olarak genişleten ve gerçek eşit şartlar yaratan toplumsal kontratın yenilenmesini savunuyor
Görüldüğü üzere neo liberal sistemi büyük tehlikeler bekliyor ve artık sistemin kalelerini savunanlar bile telaşlı ve karamsar
GEÇEN HAFTA NELER OLDU
Nisan ayı ilerlerken yatırımcılar dünyanın en büyük iktisadının sıhhati hakkında daha fazla fikir arıyor Geçen hafta ABD’de tarım dışı istihdam dataları umutların artmasını sağlayamadı Datalar istihdam artışının soğuduğunu ortaya koydu Mart ayında tarım dışı istihdam artışı 236 bin oldu Beklenti 238 bindi İşsizlik oranı ise yüzde 3 6’dan 3 5’e geriledi
Bu ortada Memleketler arası Para Fonu IMF ABD ve Euro Bölgesi’ndeki ekonomik faaliyetlerde daha fazla yavaşlamaya paralel olarak önümüzdeki beş yılda global ekonomik büyümenin yalnızca yüzde 3 ile 30 yılı aşkın bir müddetin en zayıfı olacağı konusunda uyardı
Bu ortada Rusya iktisadı yaptırımlar ve Ukrayna savaşının maliyeti nedeniyle 2022 yılında yüzde 2 1 küçüldü Rus iktisadı 2021’de yüzde 5 6 büyümüştü Batı’nın bu kadar sert yaptırımlarına ve daha evvelki yüzde 12 civarında küçülme iddialarına karşın Rus iktisadının bu kadar yumuşak bir oranda daralması ilgi cazibeli
Borsalarda hava olumluydu Dow Jones endeksi yüzde 1 9 Avrupa borsaları da yüzde 1 civarında yükselişlerle haftayı tamamladı Dolar endeksi FED’in gelecek ay 25 baz puan faiz artışı yapabileceği yorumları üzerine bu ay içindeki en yüksek düzey olarak 102 2’ye çıktı ABD işsizlik datalarının akabinde altın fiyatları canlandı ve ons fiyatı 2 bin doların üzerine çıktı Altın haftayı yüzde 2 18’lik yükselişle ons başına 2011 90 dolardan kapattı
BU HAFTA NELER OLACAK
Bu hafta ABD’de tüketici enflasyonu ve perakende satışlar ve akabinde Federal Açık Piyasa Komitesi FOMC Tutanakları sanayi üretimi üretici fiyatları ve Michigan tüketici inancı endeksi üzere değerli açıklamalar var
Geçen ayki bankacılık krizinin akabinde ABD’de JPMorgan ve Citigroup üzere büyük bankalar bu hafta birinci çeyrek bilançolarını açıklayacak Gelecek hafta da Goldman Sachs Morgan Stanley ve Bank of America bilanço açıklayacak Krizin kâr sayılarına yansıyıp yansımadığına bakılacak
Öte yandan Çin enflasyon oranını ve ticaret datalarını yayınlayacak ve Kanada Merkez Bankası ile Kore Merkez Bankası para siyasetinin gidişatına karar verecek Ayrıyeten Hindistan Brezilya ve Rusya’da TÜFE sayılarını yayınlayacak
Ayrıca IMF bahar toplantılarında Global İktisadın Görünümü raporu yayımlanacak ve büyüme ve başka data varsayımları yinelenecek